کد مطلب:11621 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

حكم شنيدن موسيقي چيست و آيا هر نوع موسيقي حرام است؟ تأثير آن بر روح و روان و اجتماع چيست؟

به نظر مي رسد حكم كلّي در مورد موسيقي، چه حليت و چه حرمت، چندان آسان و درست نباشد، زيرا تعريف مفاهيم بنيادين موسيقي، كار موسيقي دانان است و تطبيق تعاريف و مفاهيم فقهي بر آن ها كار فقهاست.

مسئلة موسيقي پيش از آن كه صرفاً فقهي باشد، مسئله اي هنري است كه چه بسا به زيبايي شناسي، رياضيات، فيزيك، فلسفه و ... راه مي برد و از هر يك از ديدگاه ها به تفكيك يا توأمان مي توان به آن نگريست. به طور مثال موسيقي براي يك متخصص علم آكوستيك كه دربارة ارتعاشات اصوات موسيقيايي تحقيق مي كند، يا براي يك رياضي دان كه به حساب دقيق تناوب ها و قواعد مربوط به آن مشغول است، با يك شنونده معمولي يا يك نوازنده و يا يك خواننده تفاوت دارد. درست است كه همه اين ها به تناسب حال و مقام شان به موسيقي گوش مي دهند، ولي هر عاقلي مي داند كه ميان آن ها تفاوت وجود دارد. آيا مي توان گفت كه همة اين موسيقي ها حرام است؟ مسلّماً خير! پس چه عواملي مي تواند موسيقي را زشت و زيبا نمايد؟ براي دانستن اجمالي اين معنا دانستن چند نكته ضروري است.

1ـ هر چيزي كه انسان را از هدف خلقتش دور سازد و او را حتي لحظه اي منحرف نمايد، نازيبا و ناپسند است. يكي از مصاديق بازماندن از راه، ولنگاري، بيعاري و بيكاري، غفلت از خويش و در يك كلام در پي لهو و لعب بودن است. متأسفانه امروز گوش دادن به موسيقي براي اكثر مردم جنبة سرگرمي، وقت گذراني، عيش و عشرت، خودفراموشي، غفلت از لحظات حيات، فرو رفتن در عالم خيالات و اوهام و عامل رفع اندوه هاي ناگهاني و عميق و شادماني هاي غير مترقبه يافته است.

جوان در هنگام رانندگي، دل به موسيقي مي سپرد و بي توجه به قوانين و مقررات، رانندگي مي كند. پشت چراغ هاي قرمز اكثر گوش ها در گرو شنيدن اصوات موسيقي راديو يا ظبط صوت است. دانش آموز در حال مطالعه به موسيقي گوش مي دهد و ديگري پيش از خواب، ضبط صوت را روشن مي كند تا به خواب رود.

خلاصه كلام از رستوران ها و پارك ها و موزه ها گرفته تا پشت چراغ هاي قرمز و خيابان ها و كوچه ها، تا ايام شادي و غم و ... موسيقي جريان دارد و اين جاي بسي تعجب است، زيرا ابزار ديگري نمي شناسيم كه اين قدر عمومي بوده و در همه جاي زندگي انسان جريان داشته باشد.

يك قاعدة عمومي اين است كه هر چه زياد باشد، بهايش كم است و هر چه كه اندك باشد، بهايش زياد است. يكي از علت هاي اين كه موسيقي ارزش واقعي خود را از دست داده، عموميت استفاده و به پيرو آن ظهور و بروز انواع و اقسام موسيقي هاي عجيب و غريب است كه نه ارزش هنري دارند و نه ارزش شنوايي. بدين ترتيب، مدت ها است مردم جهان از شنيدن صداي موسيقي و اقعي محروم مانده اند و فرهنگ شنوايي خود را از دست داده اند.

2ـ هر اندامي از اندام هاي بدن داراي ظرفيت هاي ويژه اي است و هر گونه اخلال در آن، سبب اختلال ساير اعضاي بدن مي گردد. گوش انسان، يكي از حساس ترين اعضاي بدن است كه زودتر از ساير حس هاي ديگر به كار مي افتد و ديرتر از تمامي حواس ديگر از بين مي رود. جنين انسان در رحم مادر قادر به شنيدن اصوات بيرون است و به آن ها پاسخ مي گويد.

به جرأت مي توان گفت كه اگر قدرت شنوايي، نبود نيمي از مفهوم زيبايي شناسانه را انسان از دست مي داد. تحقيقات دانشمندان نشان داده است كه گوش سپردن به انواع موسيقي هاي موجود، سبب:

الف) كاهش قدرت شنوايي؛

ب) پريشاني اعصاب و روان؛

پ) ايجاد حمله ها و شوك هاي عصبي؛

ت) بروز سكته هاي قلبي و مغزي؛

ث) بر هم خوردن سيستم امنيت داخلي و آرامش دروني؛

ج) ناراحتي هاي بينايي و بويايي و گوارشي و جنسي؛

چ) بي خوابي و روان پريشي و كسالت و ... مي گردد.

تحقيقات نشان مي دهد كه درك موسيقايي مانند درك زباني در قطعه اي در سمت راست پيشاني انسان وجود دارد. همان طور كه انسان از كلمات پشت سر هم سخرناني كه بدون مكث و تأني و سكوت مي گويد، دچار ناراحتي خيال مي گردد و بهره اي از كلام نمي برد، از موسيقي هاي تند كه در قالب قطعات ضربي، ترانه ها و تصنيف هاي طولاني ارائه مي شود، بهره اي نبرده و دچار اختلالات فراوان مي شود. مشخصه بارز اين نوع موسيقي عدم وجود سكوت هاي كوتاه و بلند است كه سبب مي شود انسان با جمعي از صداهاي مختلف روبرو شود. متأسفانه اكثر موسيقي هايي كه امروزه شيوع يافته وعامه پسند شده اند، از اين نوع هستند، رسانه هاي عمومي نيز بدون توجه به اين نكات، اقدام به ظبط و پخش اين موسيقي ها مي كنند.

امروز مبحث مهمي در ميان دانشمندان علم موسيقي رواج يافت كه به بهداشت موسيقي يا بهداشت گوش معروف است. هدف اين مبحث ايجاد راه هايي براي جلوگيري از آسيب هاي احتمالي موسيقي بر روان آدمي و آشنا ساختن مردم با اين خطرات است.

اين بحثي اجمالي دربارة اصل موسيقي و رابطة آن با روان آدمي بود، بنابراين بايد در گوش سپردن به موسيقي هاي مختلف، جانب احتياط را در پيش گرفت.

3ـ از نظر شرعي اختلاط موسيقي با حرام هاي ديگر سبب حرمت آن مي شود، حال چه موسيقي مقدمه حرام باشد. چه از عوامل جنبي باشد و چه مشاركت كوچكي در آن حرام داشته باشد.

در ديدگاه اسلام موسيقي كه مناسب با مجالس لهو و لعب و عيش و عشرت باشد يا سبب تهييج شهوات و احساسات گردد، حرام است و بايد از گوش دادن به آن خودداري كرد.